સાખી સંગ્રહ - gujarati sakhi sangrah - sakhi collection
(૧) વૃક્ષ એકજ સેંકડો ફળનું, જતન કરતું રહ્યું,
સેંકડો ફળથી જતન, એક વૃક્ષનું ના થતું
(૨) નિંદા કરે ખોટા જનો, તેથી કદી ડરવું નહિ,
ધારેલ સત્ય વિચારથી,પાછા કદી ફરવું નહિ
(૩) કોને ખબર કયારે મળે, પાછો જનમ માનવતણો,
માટે પ્રભુ ભકિત કરો, હજીએ સમય તમને ઘણો..
(૪) અસાર આ સંસારમાં, રમતાં બધાયે સ્વાર્થમાં,
આ દિવ્ય જીવન મેળવી તું, ગાળજે પરમાર્થમાં.
(૫) ન્હાયે-ધોયે કયા હુઆ, જો મનમેં મૈલ સમાય;
મીન સદા જલમેં રહૈ, ધોયે વાસ ન જાય..
૬) કામ ક્રોધ મદ લોભકી, જબ લગ મનમેં ખાન,
તબ લગ પંડિત મૂર્ખહી, કબીર એક સમાન..
૭) રાગ દ્વેષ અજ્ઞાન એ, મુખ્ય કર્મ નીગ્રંથ;
થાય નિવૃત્તિ જેહથી, તે જ મોક્ષનો પંથ…..
(૮) પાપ કરતા વારીએ, ધર્મ કરતા હા;
બે મારગ બતલાવીએ, પછી ગમે ત્યાં જા..
(૯) શીદને મન ચિંતા કરે, નતનું કીધું થાયના;
ગમતું થાય ગોવિંદનું, તે જાણ્યું નવ જાય..
(૧૦) સાધ સતી ઔર સૂરમા, ઈનકી બાત અગાધ,
આશા છોડે દેહકી, તિનમેં અતિકા સાધ…
(૧૧) હૃદયા ભીતર આરસી, મુખ દેખા નહિ જાય;
મુખ તો તબહિ દેખિહૌ, જબ દિલકી દુબિધા જાય…
(૧૨) બિના ઊપાય કિયે કછુ, દેવ કબહૂ ન દેત;
ખેત બીજ બોયે નહિં, તો કયોં જામે ખેત…
(૧૩) યહ તન કાચા કુમ્ભ હૈ, લિયા ફિરૈ થે સાથ;
ટપકા લાગા ફૂટિ ગયા, કછૂ ન આયા હાથ…
(૧૪) સાધુ ઐસા ચાહિયે, જાકા પૂરન મન;
વિપતિ પડૈ છાંડે નહી, ચઢૈ ચૌગુના રંગ…
(૧૫) જો યહ એક ન જાનિયા, તો બહુ જાને કયા હોય;
એકૈ તે સબ હોત હૈ, સબ સો એક ન હોય…
(૧૬) કબીર ગર્વ ન કીજિયે, ચામ લપેટી હાડ;
એક દિન તેરા છત્ર શિર, દેગા કાળ ઊખાડ..
(૧૭) મન સબ પર અસ્વાર હૈ, મન કે હાથ ન પાવ;
જો મન પર અસ્વાર હૈ, સો વિરલા કોય…
(૧૮) તિમિર ગયા રવિ દેખતે, કુમતિ ગઈ ગુરુજ્ઞાન;
સુમતિ ગઈ અતિ લોભસે, ભકિત ગઈ અભિમાન…
(૧૯) દયા ધર્મ કા મૂલ હૈ, પાપ મૂલ સંતાપ;
જહાં દયા વહાં ધર્મ હૈ, ક્ષમા વહાં હૈ આપ…
(૨૦) દેખો સબમેં રામ હૈ, એકહી રસ ભરપૂર;
જેસે ઊદ્બાસે સબ બના, ચીની, સક્કર, ગુર…
(૨૧) સુખમેં સુમિરન ના કરે, દુઃખ મેં કરે સબ કોય,
સુખમેં જો સુમિરન કરે, તો દુઃખ કાહેકો હોય?..
(૨૨) સાહેબ તેરી સાહેબી, સબ ઘટ રહી સમાય;
જયોં મેંદી કે પાતમેં, લાલી રહી છિપાય…
(૨૩) ફિકર સબનકો ખા ગઈ, ફિકર સબનકા પીર,
ફિકરકી જો ફાકી કરે, ઊસકા નામ ફકીર!..
(૨૪) પશુ તનકી પનહી બનત, નર તન કછુ ન હોય;
નર ઊત્તમ કરની કરે, નર નારાયણ હોય…
(૨૫) ચિત ચોખા મન નિર્મલા, બુદ્ધિ ઊત્તમ મન ધીર;
અબ ધોખા કહો કયોં રહૈ, સત્ગુરુ મિલે કબીર…
(૨૬) કબીરાકા ઘર દૂર હૈ, જૈસે પેડ ખજુર;
ચઢે તો ચાખે પ્રેમરસ, ગિરે તો ચકનાચૂર…
(૨૭) માયા સમ નહિ મોહિનિ, મન સમાન નહિ ચોર;
હરિજન સમ નહિ પારખી, કોઈ ન દીસે ઔર…
(૨૮) સાહેબકે દરબારમેં, સાંચે કો શિરપાવ,
જૂઠ તમાચા ખાયગા, કયા રંક કયા રાવ…
(૨૯) આયા હૈ સો જાયેગા, રાજા રંક ફકીર;
કોઈ સિંહાસન ચઢ ચલે, કોઈ બાંધ ચલે જંજીર…
(૩૦) બ હુત ગઈ થોડી રહી, વ્યાકુલ મન મત હોય;
ધીરજ સબ કો મિત્ર હૈ, કરી કમાઈ મત ખોય…
(૩૧) તન પવિત્ર તીરથ ગયે, ધન પવિત્ર કર દાન;
મન પવિત્ર હોત તબ, ઊદય હોત ઊર જ્ઞાન…
(૩૨) ઊદર સમાતા અન્ન લે, તનહી સમાતા ચીર,
અધિક હિ સંગ્રહ ના કરૈ, ઊસકા નામ ફકીર…
(૩૩) સાધુ ખાવન કઠિન હૈ, જયોં ખાંડે કી ધાર;
ડગમગ તો ગિર પડે, નિશ્ચલ ઉતર પાર…
(૩૪) ગુરુ બિન જ્ઞાન ન ઉપજે, ગુરુ બિન મિલે ન મોક્ષ;
ગુરુ બિન લખે ન સત્તકો, ગુરુ બિન મિટે ન દોષ…
(૩૫) ધરતીકો કાગજ કરું, કલમ કરું બનરાય,
સાત સમુદર સ્શાહી કરું, હરિગુન લિખ્શો ન જાય…
(૩૬) લાલી મેરે લાલ કી, જિત દેખું તિત લાલ;
લાલી દેખન મૈં ગઈ, મૈં ભી હો ગઈ લાલ…
(૩૭) સોબત સેં સુધર્યા નહિ, વાકા બડા અભાગા;
સોના કેરે પિંજરમેં, રહા કાગ કા કાગ…
(૩૮) ઉંચે ઉંચે સહુ ચડે, નીચું વહે ન કોય;
નીચું નીચું જો વહે, ધુ્રવથી ઉંચે હોય…
(૩૯) લિખના, પઢના, ચાતુરી, યે સબ બાતેં હોય;
કામ દહન, મન વશ કરન, ગગન ચઢન મુશ્કેલ…
(૪૦) જાત ન પૂછિયે સાધુ કી, પૂછ લિજિયે જ્ઞાન;
મોલ કરો તલવાર કા, પડા રહન દો મ્યાન…
(૪૧) જપ તપ તીરથ કરે, ઘડી ન છોડે ધ્યાન;
કહહી કબીર ભકિત બિના, કભુ ન હોય કલ્યાણ…
(૪૨) કબીર ગર્વ ન કિજીયે, રંક ન હસિયે કોય,
અજીહું નાવ સાગર પડી, ના જાનું કયા હોય?..
(૪૩) સંગત કીજે સંતકી, કભી ન નિષ્ફળ હોય,
લોહા પારસ પરસતે, સોભી કંચન હોય…
(૪૪) મીઠા સબસે બોલિયે, સુખ ઉપજે ચહું ઓર;
વસીકરન યહ મંત્ર હૈ, તજિયે બચન કઠોર…
(૪૫) ચકકી ફિરતી દેખકે, દિયા કબીરા રોય,
દો પડ બીચ આય કે, સૈબત ગયા ન કોય!..
(૪૬) કામ, ક્રોધ, મદ, લોભકી, જબ લગ ઘટમેં ખાન;
કયા મૂરખ કયા પંડિતા, દોનું એક સમાન…
(૪૭) ત્યાગ તો ઐસા કીજિયે, સબ કુછ એક હી વાર;
સબ પ્રભુકા મેરા નહિ, નિશ્ચય કિયા બિચાર…
(૪૮) ચાહ ગઈ ચિંતા ગઈ, મનવા બેપરવા,
જિનકો કછૂ ન ચહિયે, સો શાહનકા શાહ!..
(૪૯) મન મૂવા માયા મુઈ,સંશય મુવા શીર,
અવિનાશી તો ના મરે, તૂ કયોં મરે કબીર?..
(૫૦) કરિયે નિત સતસંગકો, બધા સકલ મિટાય;
ઐસા અવસર ના મિલે, દુર્લભ નર તન પાય…
(૫૧) ઔર કર્મ સબ કર્મ હૈ, ભકિત કર્મ નિષ્કર્મ;
કહહિં કબીર પુકાર કે, ભકિત કરો તજી ભર્મ.
(૫૨) કબીર કૂવા એક હૈ, પનિહારી અનેક;..
ન્શારે ન્શારે બરતન ભયે, પાની સબમેં એક.
(૫૩) જપ, તપ ઔર વ્રતૈદ સબ, તહાં લગી ભ્રમરૂપ
જહાં લગી નહિ સંતકી, પાઈ કૃપા અનૂપ.
(૫૪) જાત જાત કો પાહુના, જાત જાત ઘર જાય;
સાહેબ જાત અજાત હૈ, સબ ઘટ રહા સમાય.
(૫૫) જેની જીભે જાદવો, જેને રોમે રામ;
આઠે સિદ્ધિ આંગણે, જોગંદરને ધામ.
(૫૬) લૂટ સકૈ તો લૂટી લૈ, રામનામકી લૂટ;
ફિર પીછે પછિતાયેગે, પ્રાણ રહૅંગે છૂટ.
(૫૭) વીંછી કેરી વેદના, જેને વીતી હોય;
તે જાણે પીડ પારકી, અવર ન જાણે કોય.
(૫૮) કર્મમાં જે લેખ લખ્યા, તે મિથ્યા નવ થાય;
રંક મટી રાજા બને, રજા રંક જ થાય.
(૫૯) બડા બડાઈ ના કરે, બડા ન બોલે બોલ;
હીરા મુખસે ના કહે. લાખ હમારા મોલ.
(૬૦) ટુકડા માંહિ ટુક દે, ચીરા માંહિ દે ચીર;
જો દિયે સો પાવહિં, યા કહૈ સંત કબીર.
(૬૧) જબ તું જન્મીયાં જગમેં, જગ હસે તું રોય,
ઐસી કરની કર ચલો, તુમ હસે જગ રોય.
(૬૨) બિના નયન પાવે નહીં, બિના નયનકી બાત;
સેવે સદ્ગુરુ કે ચરન, સો પાવે સાક્ષાત.
(૬૩) જાતે જે નર કરી શકે, તે ન અવરથી થાય,
આપ મુવા વિના કોઈથી સ્વર્ગે નવ જવાય.;
(૬૪) ચતુર નર મન ચિંતવે, કીજે ઊત્તમ કામ
ધન ખરચી ધીરજ ધરી, જગમાંહી રાખે નામ.;
(૬૫) શિયાળે સમરૂં તને, ને ઊનાળે પણ ના વિસરૂં
ચોમાસે ચિત્તમાં ધરૂં, ને વંદુ બારેમાસ;
(૬૬) આપ તજ હરિ ભજ , નખશીખ તજ વિકાર;
સબ જીવસે નિર્વેર રહે, સાધ મતા હૈ સાર.;
(૬૭) કબીર! માયા ડૈકની! ખાયા સબ સંસાર;
ખાઈ ન સકી કબીરકો, જાકે રામ આધાર!;
(૬૮) નામ લિયા જિન સબ લિયા, સબ શાસનકો ભેદ;
બિના નામ નરકે ગયે, પઢિ ગુનિ ચારોં વેદ;
(૬૯) લાખો અહિં ચાલ્યા ગયા, લાખો બીજે ચાલ્યા જશે
માટી તણી આ જિંદગી, માટી માંહી મળી જશે.;
(૭૦) કદમ અસ્થિર હોય એને, કદી રસ્તો નથી જડતો;
અડગ મનના મુસાફીરને, હિમાલય પણ નથી નડતો.;
(૭૧) કશું ન નીપજે એકથી, ફોકટ મન ફુલાય;
કમાડ ને તાળું મળી,ઘરનું રક્ષણ થાય.;
(૭૨) મન મિલે તો કરિયે મેલા, ચિત્ત મિલે હો રહિયે ચેલા;
કબીરજી યૂં કહે સાધુ, સબ સે શ્રેષ્ઠ જો રહે અકેલા.;
(૭૩) નીચ નિચાઈ ના તજે, જો પાવે સતસંગ;
તુલસી ચંદન લિપટકે, વિષ નહિ તજે ભુજંગ.;
(૭૪) નારાયણ દો બાતકો, દીજે સદા બિસાર;
કરી બૂરાઈ ઔરને, આપ કિયો ઊપકાર.;
(૭૫) દેતે સૌ લેતે નહીં, કરતે હૈ ઈનકાર;
માંગે જબ મિલતા નહીં, એ જગકા ઈકરાર.;
(૭૬) રામ રામ સબ કોઈ કહે, ઠગ ઠાકુર અરું ચોર;
બિના પ્રેમ રીઝે નહીં, તુલસી નંદકિશોર.;
(૭૭) બડે બડે સબ કહત હૈ, બડે બડે મેં ફેર;
સરિતા સબ મીઠી લગે, સમુદ્ર ખારો ઝેર.;
(૭૮) નારાયણ આ જગતમેં, હૈં દો વસ્તું સાર;
સબસે મીઠો બોલવો, કરનો પર ઊપકાર.;
(૭૯) આનંદ કહે પરમાનંદા, માણસે માણસે ફેર;
એક લઈને પાછો આપે, એક કરાવે ઝેર.;
(૮૦) મન મેલા તન ઊજલા, બગલા કપટી અંગ;
તાતે તો કૌઆ ભલા, તન મન એક હી રંગ.
જ્ઞાન કથીને ગાડાં ભરે, પણ અંતરનો મટે નહિ વિખવાદ
કહે કબીર કડછા કંદોઈના, કોઈ દી’ ન પામે સ્વાદ.
રામ જપે અનુરાગસે, સબ દુખ ડાલે ધોઈ
વિશ્વાસે તો હરી મિલે, લોહા ભી કંચન હોય.
દયા ગરીબી બંદગી, સમતા શીલ સુજાણ
ઐસે લક્ષણ સાધુકે કહે કબીર તું જાણ.
કાયા તું બડો ધણી, અને તુજસે બડો નહીં કોઈ,
તુ જેના શિર હસ્ત દે, સો જુગમેં બડો હોઈ.
રામ નામ રટતે રહો અને ધરી રાખો મનમાં ધીર
કોઈ દિન કાર્ય સુધારશે, કૃપા સિંધુ રઘુવીર.
સગા હમારા રામજી, અને સહોદર પુનિ રામ,
ઔર સગા સબ સગમગા, કોઈ ન આવે કામ.
કામ ક્રોધ મદ લોભકી, જહાં તક મનમેં ખાન,
કહાં પંડિત મૂરખ કહાં, દોઉ એક સમાન.
રન બન વ્યાધિ વિપત્તિમેં, રહિમન મર્યો ન રોય,
જો રક્ષક જનની જઠર, સો હરિ ગયે નહીં સોય.
નામ લીયા ઉસને જાન લીયા, સકલ શાસ્ત્રકા ભેદ,
બિના નામ નરકે ગયા, પઢ પઢ ચારોં વેદ.
કબીર કહે કમાલકુ, દો બાતાં શીખ લે,
કર સાહેબકી બંદગી ભૂખે કુ કુછ દે.
હાડ જલે જ્યું લાકડી, કેશ જલે જ્યું ઘાસ,
સબ જગ જલતા દેખ કે, કબીરા ભયો ઉદાસ.
માલા તિલક બનાય કે ધર્મ વિચારા નાહિ,
માલા બિચારી ક્યા કરે, મૈલ રહા મન માંહિ.
રાત ગવાંઈ સોય કર, દિવસ ગવાયો ખાય
હીરા જનમ અનમોલ થા, કૌડી બદલે જાય.
કાલ કરે સો આજ કર, સબહિ સાજ તુજ સાથ,
કાલ કાલ તું ક્યા કરે, કાલ કાલ કે હાથ.
સાધુ ભયા તો ક્યા હુવા, માલા પહિરી ચાર,
બાહર ભેષ બનાઈઆ, ભીતર ભરી ભંગાર
પ્રેમ છિપાયા ના છિપે, જ્યા ઘટ પરગટ હોય,
જો પૈ મુખ બોલે નહીં, નૈન દેત હૈ રોય.
જબ મેં થા તબ હરિ નહીં, અબ હરી હૈં હમ નાહીં,
પ્રેમ ગલિ અતિ સાંકરી, તમેં દો ન સમાહિ.
તુલસી મીઠે વચન સે સુખ ઉપજે ચહુ ઓર,
વશીકરન યહ મંત્ર હૈ, તજહું વચન કઠોર.
ફિકર સબકો ખા ગઈ, ફિકર સબકા પીર,
ફિકરકી ફાકી કરે, ઉનકા નામ ફકીર.
ગ્રંથ પંથ સબ જગતકે, બાત બતાવત તીન,
રામ હ્રદય, મનમેં દયા, તન સેવામેં લીન.
નામ દિવાના દામ દિવાના ચામ દિવાના કોઉ;
ધન્ય ધન્ય સો જો રામ દિવાના, મૈં દિવાના સોઉ.
